Wielkomorawski podbój, czy wypad łupieżczy?

O Wielkiej Morawie już było trochę pisane na blogu, jednakże muszę się zreflektować odnośnie podboju plemienia Golęszyców i Wiślan przez Świętopełka. W niniejszym artykule chciałbym powiedzieć o dwóch teoriach dotyczących tego zagadnienia. Roboczo nazwijmy je teorią podboju i teorią napadu łupieżczego.

Krakowski skarb grzywien (Buko)

Teoria podboju
Teoria podboju zakłada, że ww. plemiona w X wieku zostały podporządkowane Rzeszy Wielkomorawskiej ** ***. W wyniku tych działań  zniszczono grody golęszyckie i wiślańskie. Z tego samego powodu znajdowane są na grodziskach wyroby wielkomorawskiej kultury materialnej, takie jak grzywny siekieropodobne - ich obecność ma być dowodem na podbój dokonany przez Wielkie Morawy.** Kolejny argument to fragment Żywotu św. Metodego:

Był zaś w nim [Metodym] także dar proroczy, tak że spełniało się wiele przepowiedni jego, z których jedną lub dwie opowiemy. Pogański książę silny wielce, siedzący u Wiślan (nad Wisłą) urągał chrześcijanom i szkody im wyrządzał. Posławszy zaś do niego [kazał mu] powiedzieć [Metody]: Dobrze będzie dla ciebie synu ochrzcić się z własnej woli na swojej ziemi, abyś nie był przymusem ochrzczony na ziemi cudzej, i będziesz mnie [wtedy] wspominał. I tak też się stało.

Innym argumentem jest zapis w Annales Fuldenses, gdzie pod rokiem 884 opisano zajęcie Pannoni przez Wielką Morawę. Niektórzy badacze utożsamiają ten teren z terenami wiślańskimi i golęszyckimi. Wspomnieć jeszcze należy o wzmiance u Kosmasa, gdzie Świętopełk miał otrzymać od władcy wschodniofrankijskiego Arnulfa nie tylko Czechy, lecz także inne krainy - stąd aż do rzeki Odry i stamtąd w kierunku Węgier aż do rzeki Hron* - do wymienionych terenów mają się zaliczać również interesujące nas plemiona.

Teoria napaści łupieżczej
Zwolennicy teorii napaści łupieżczej twierdzą natomiast, że tereny wiadomych plemion nie zostały podporządkowane politycznie Rzeszy, tylko je napadnięto w celach łupieżczych - np. by pozyskać niewolników, których sprzedaż była wtedy bardzo opłacalna. Przedstawiciele tej teorii w ramach kontrargumentów wskazują m.in. na, niejako, nadinterpretację słów kronikarzy. Nie zgadzają się z lokalizacją podanych wyżej terenów. Jeżeli chodzi zaś o Legendę Pannońską**** twierdzą oni, że tekst o ostrzeżeniu wysłanym przez Metodego do wiślańskiego księcia nie musi  dowodzić podboju. W kwestii archeologii: podpierają się brakiem wielkomorawskich grodów na terenach graniczących z Golęszycami. To i fakt, że między  Golęszycami a Rzeszą istniał pas ziemi niczyjej, ma wskazywać na brak zainteresowania Moraw terenami golęszyckimi. Kolejny argument to zniszczone grody plemienne - nie można utrzymać kontroli nad danym terenem, wprzódy niszcząc ośrodki władzy. Argument drugiej strony, mówiący o wielkomorawskich zabytkach** jest, natomiast, przeciwstawiony niskiej liczebności tychże. Niektórzy badacze mówią wręcz, że może to być jedynie lokalne naśladownictwo wielkomorawskich wyrobów.*

Wnioski
W mojej ocenie teoria napaści jest bardziej prawdopodobna. Przede wszystkim ze względu na fakt zniszczenia grodów. Myślę, że to główny dowód, bo po zniszczeniu grodów plemiennych „władze okupacyjne" nie miałyby gdzie rezydować, skąd rządzić. Tak więc niszczenie golęszyckich grodów, by dokonać podboju, byłoby działaniem nielogicznym, wręcz przeciwskutecznym. Skłaniałbym się do teorii mówiącej, że był to wypad łupieżczy dokonany w celu zdobycia cennego towaru, którym byli niewolnicy. Po tej katastrofie lokalna ludność zaczęła tworzyć nowe grody, zachowując suwerenność, by potem przejść pod władzę Czech, a następnie zostać włączonym do Państwa Piastów.

_________________
A. Buko Archeologia Polski Wczesnośredniowiecznej. TRIO, Warszawa 2005
*Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasow wspólczesnych p.red. Idziego Panica TOM I Śląsk Cieszyński w czasach pregistorycnych Starostwo Powiatowe w Cieszynie, Cieszyn, 2012
**J. Roszko Pogański książę Silny Wielce Iskry, Warszawa 1970
***J. Skowronek, M. Tanty, T. Wasilewski Historia Słowian Południowych i Zachodnich PIW, Warszawa, 1977
**** Tożsame z Żywotem św. Metodego.